"Dimbare verlichting wordt standaard" - interview Infrax

Noot: dit artikel is een uitgebreidere versie van het interview dat verscheen in Mobiliteitsbrief 129, pagina 3.

De technologie van het dimmen van openbare verlichting is klaar om op grote schaal uitgerold te worden. Wat de ledtechnologie betreft, is er nog iets meer voorbehoud. Toch verwacht Dirk Van Kerckhoven, afdelingshoofd Technologie Openbare Verlichting bij Infrax, dat steeds meer gemeenten vanaf volgend jaar en zeker vanaf 2013 zullen kiezen voor dimming en led.

(Foto: Infrax)
Dirk Van Kerckhoven, Infrax: "Dimming kan een besparing opleveren van 20 tot 30 % in verbruik."

De nieuwe verlichtingsinstallaties die Infrax in de loop van 2012 plaatst, zullen dimbaar zijn. "Op die manier zal dimmen geleidelijk aan mogelijk worden voor een steeds groter deel van de openbare verlichting langs gemeentewegen,"zegt Dirk Van Kerckhoven. "Het oude lampenpark blijft wat het is tot het aan vervanging toe is. Bestaande toestellen ombouwen is niet zo efficiënt en ook de betrouwbaarheid is niet optimaal. Maar als we nieuwe toestellen plaatsen, zullen die dimbaar zijn."

Staat de technologie op punt?

"We hebben sinds 2006 een proefproject in Lommel, dimming functioneert prima. Intussen staat de technologische evolutie niet stil, nu is ook al dynamische dimming mogelijk. Dat wil zeggen dat je het hele systeem van op afstand kan beheren via de computer. Je kan het verbruik monitoren, je kan invoeren hoeveel je wil dimmen en wanneer enzovoort. De snelle technologische evolutie is dus een probleem om goed te kunnen testen. Een andere moeilijkheid is dat er nog altijd verschillende technologieën op de markt zijn van verschillende fabrikanten. En die zijn niet noodzakelijk compatibel. Als netbeheerder kunnen we niet exclusief met één fabrikant in zee gaan, want dan zijn we er ook van afhankelijk. Bij een aanbesteding moeten we de offertes van minstens drie kandidaat-fabrikanten tegen elkaar kunnen uitspelen. We moeten dus bruikbare, werkbare standaarden hebben. Daarom hebben alle netbeheerders de handen in elkaar geslagen onder de vleugels van koepelfederatie Synergrid. We volgen samen de verschillende technologieën op, we hebben allemaal proefprojecten lopen. Het is de bedoeling om binnen het jaar te kiezen voor één technologie en gezamenlijke standaarden vast te leggen waaraan de toestellen van de fabrikanten moeten voldoen. Eens dat is gebeurd, zullen de aanbieders moeten volgen. We zien al dat de verschillende technologieën naar elkaar toegroeien. In 2012 zullen we belangrijke stappen zetten."

Wat is het grote voordeel van dimmen?

"Het grote voordeel is dat je minder energie verbruikt. In ons proefproject in Lommel komen we tot een besparing van 30 procent. Als je minder licht produceert, heb je ook minder vermogen en dus minder elektriciteit nodig. Als je het lichtniveau van een lamp gedurende een hele nacht tot de helft terugbrengt, bespaar je 30 procent energie. Op de openbare weg zal je wellicht maar een gedeelte van de nacht dimmen, dus is een besparing van 20 procent een reëel cijfer. Maar dat is behoorlijk veel. De systemen zijn intussen zodanig in prijs gezakt dat de terugverdientijd zeven tot acht jaar is. Dat is dus zeer interessant voor gemeenten."

Verlengt dimmen ook de levensduur van de lamp?

"Neen. Sommige systemen zouden de levensduur zelfs iets inkorten. Ook de onderhoudskosten zullen niet lager zijn. Wellicht moet je zelfs iets vaker tussenkomen om de parameters van de dimming bij te sturen."

De tweede nieuwe technologie zijn de ledtoestellen. Hoe ver staat het daarmee?

"Onder de koepel van Synergrid hebben de Belgische netbeheerders na testen veertien modellen geselecteerd. Een aantal daarvan werden ingezet in proefprojecten. Intussen zijn we samen bezig met het opstellen van een lastenboek voor ledtoestellen. We zullen dat publiceren in de eerste helft van 2012. Eens dat er is, kunnen we de toestellen keuren en ze stilaan ook inzetten voor openbare verlichting."

Welk proefproject heeft Infrax lopen?

"We zijn in het voorjaar van 2010 van start gegaan met een proefproject in Bevingen bij Sint-Truiden. Dat is een oude dorpskern met enkele straten waar nauwelijks doorgaand verkeer is. We hebben daar 54 toestellen geplaatst. Een evaluatie na één jaar leverde goede resultaten op. We deden ook een enquête bij de inwoners. De respons was zeer positief. De lichtkleur werd als zeer aangenaam ervaren, ook het veiligheidsgevoel zat heel goed. Er is weinig ongenoegen, er zijn nauwelijks klachten. Het proefproject zal vijf jaar blijven lopen maar we wachten niet op die resultaten om al met led aan de slag te gaan. Eens het lastenboek er is en de toestellen aan het keurmerk 005 voldoen, kunnen we op vraag van gemeentebesturen overgaan tot plaatsing."

Led heeft de naam zeer goed te zijn voor het verlichten van fietspaden. Wat is uw ervaring?

"In Hasselt verlichten we een fietspad met leds, dat is een enorme meevaller. In Sint-Truiden gaan we nog een stap verder: daar zullen we een fietspad verlichten met leds die geactiveerd worden door bewegingsdetectoren. Zijn er geen fietsers dan wordt de verlichting gedimd of gedoofd. Fietst iemand voorbij de detector, dan gaat de verlichting aan. In Lommel hebben we vier bruggen op een groot industrieterrein uitgerust met ledverlichting in de balustrades. De testen zijn zeer positief."

Wat zijn de voordelen van leds?

"Leds zijn een kleinere lichtbron dan de klassieke lampen, wat betekent dat je het licht makkelijk kan sturen en richten. Een tweede voordeel is dat leds om het even welke kleur kunnen hebben, zonder filter. Een filter gebruiken, gaat altijd gepaard met een verlies van licht. Een groot voordeel volgens de producenten is dat leds een pak minder zouden verbruiken dan andere lampen. Dat klopt als je ze vergelijkt met gloeilampen of halogeenlampen maar niet als je ze naast de lampen plaatst die wij al jaren gebruiken voor de openbare verlichting. Leds hebben een Lumenefficiëntie van 70 à 80 Lumen per Watt. Over een paar jaar zal dat wellicht 110, 120 Lumen per Watt zijn. Maar dat halen de huidige gasontladingslampen nu al. En de natriumlagedruklampen langs de autosnelwegen halen zelfs 180 Lumen per Watt. Dus dat minderverbruik klopt niet. Leds geven wel een ander comfort van licht. Zeker natriumhogedruk- en natriumlagedruklampen hebben een heel povere kleurweergave. Leds kunnen wit licht produceren en dat zorgt ervoor dat weggebruikers zich veiliger en comfortabeler voelen. Dat is een heel subjectief gevoel maar het is wel belangrijk. Ook gasontladingslampen kunnen wit licht produceren. Maar die vragen dan weer meer onderhoud dan leds. Een gasontladingslamp gaat vier jaar mee. De producenten zeggen dat een ledtoestel een levensduur heeft van 60.000 branduren, in openbare verlichting wil dat zeggen vijftien jaar. Om dat te testen zou je de lamp acht jaar aan een stuk moeten laten branden. Dus zoeken we nu naar methodes om de levensduur op een veel kortere periode, enkele honderden of duizenden uren te testen."

Mogen we de komende jaren een grote doorbraak verwachten van dimming en leds?

"Nu zitten we nog in de fase van de proefprojecten. Maar ik verwacht dat we in 2012, ten laatste in 2013, dimming en leds op vrij grote schaal kunnen inzetten voor de gewone wegverlichting."