Maak fietsen en wandelen vanzelfsprekend als "Gezonde Gemeente"
Het project ‘Gezonde Gemeente’ biedt lokale overheden coaching en hulpmiddelen op maat om gezondheid een structurele plaats te geven in hun beleid. “Gezondheid is meer dan ‘niet ziek zijn’”, zeggen Werner De Wael en Annelies Vandenberghe van het Vlaams Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie (VIGeZ). “Het preventieve aspect van gezondheidszorg wint aan belang, ook op lokaal niveau.”
Werner: “Al 267 Vlaamse gemeenten tekenden het charter ‘Gezonde Gemeente’. Weliswaar met wisselend succes, maar we merken duidelijk dat de interesse in een lokaal geïntegreerd gezondheidsbeleid groeit. Via ‘gezonde gemeente’ evolueren gemeenten en OCMW’s met onder meer een stappenmodel (groeimeter) en gezondheidsmatrix naar een meer onderbouwd, diepgaander en geïntegreerd gezondheidsbeleid. Dat betekent niet noodzakelijk dat er in elke gemeente een fulltime gezondheidsambtenaar moet zijn, want dat is financieel niet haalbaar. Gemiddeld gaan er in kleinere steden en gemeenten 4 uren per week naar preventieve gezondheidszorg. Daarom is het belangrijk om goed samen te werken met andere diensten en zo veel mogelijk te integreren. De sportdienst, mobiliteitsdienst, milieudienst, maar ook jeugddienst, technische dienst of politie kunnen partners zijn in dit verhaal. Lokaal gebeurt de inhoudelijke en praktische begeleiding binnen Gezonde Gemeente door het Lokaal Gezondheidsoverleg.”
Welke rol kan een lokale mobiliteitsdienst spelen in gezondheidspreventie?
Annelies: “Naast onder meer gezonde voeding en milieu-aspecten speelt ook beweging een belangrijke rol in een gezonde levensstijl. Dagelijks voldoende beweging (minstens 30 minuten aan minstens matige intensiteit) werkt preventief voor ziektes als diabetes, cardiovasculaire problemen en zelfs sommige vormen van kanker. Voor België en de VS zien we dat 7 tot bijna 13 % van deze aandoeningen en sterftecijfer te wijten is aan een gebrek aan beweging. Hoe meer beweging geïntegreerd kan worden in het dagelijkse leven, hoe meer fysieke en psychische voordelen de inwoners hebben. Meer bewegen kan thuis, op het werk, in de vrije tijd en ‘onderweg’. In dat laatste luikje speelt transport een belangrijke rol. Hoe meer de omgevingsfactoren uitnodigen tot beweging, hoe meer kans dat mensen – vaak onbewust – meer gaan bewegen. Veilige en comfortabele fietspaden, brede stoepen, een fijnmazig openbaarvervoernet, een groene en aangename publieke ruimte nodigen allemaal uit tot meer bewegen. Een lokale mobilititeitsdienst kan dus zeker een verschil maken in preventieve gezondheidszorg. Als een gezonde manier van verplaatsen ‘gemakkelijker’ is dan de auto nemen, dan passen mensen automatisch hun levensstijl aan. En pas dan wordt het effect duurzaam. Het STOP-principe toepassen is dan ook een belangrijke sleutel in de preventieve gezondheidszorg.”
Waarom is het belangrijk dat het lokale beleidsniveau ondersteunt?
Werner: “Lokale besturen zijn een belangrijk beleidsniveau omdat ze zo kort bij de burger staan en als geen ander weten wat er daar leeft. Ze kunnen ook korter op de bal spelen en sneller de juiste partners rond de tafel brengen. Wij zijn er om hen daarin te begeleiden - bijvoorbeeld met een lokale netwerkanalyse - en hen opportuniteiten te tonen.”
Annelies: “Lokale overheden kunnen veel mensen bereiken met concrete acties. Ik denk bijvoorbeeld aan de stappenwedstrijd 10.000-stappenclash waaraan eind april 110 Vlaamse gemeenten deelnemen. Ook het eigen personeel stimuleren om gezond te leven, en bijvoorbeeld duurzaam naar het werk te komen, kan inspirerend werken voor de rest van de bevolking.”
Welke voordelen biedt preventieve gezondheidszorg voor gemeenten?
Werner: “Toegegeven, de voordelen zijn soms moeilijk te kwantificeren en vaak op langere termijn meetbaar. Maar dat betekent niet dat ze er niet zijn en er geen kortetermijneffecten zijn. Een probleem waarmee we geconfronteerd worden is dat financiële winsten op langere termijn - zoals een daling van de kosten voor gezondheidszorg - niet op lokaal niveau voelbaar zijn. Een gemeente met een sterk gezondheidsbeleid zorgt echter wel voor een grotere tevredenheid bij de burgers en genereert ook effecten in andere beleidsdomeinen (bv. publieke ruimte, mobiliteit, senioren, …). Een gezondere bevolking creëert meer dynamiek en dus meer engagement in de gemeente. We stimuleren gemeenten ook het label ‘gezonde gemeente’ te gebruiken bij alle gezondheidscommunicatie zodat het ook helpt in het lokale verhaal van city marketing.
Werner De Wael en Annelies Vandenberghe van VIGEZ: “Lokale besturen zijn een belangrijk beleidsniveau omdat ze kort bij de burger staan.”