"We vernieuwen niet alleen bruggen, ook onze werking”

De bruggen in Vlaanderen kampen met een grote onderhoudsachterstand. Om dat aan te pakken, riep de Vlaamse overheid het programma ‘OverBruggen’ in het leven. Jan Van Rensbergen, programmamanager bij het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) licht toe. 

Wat is 'OverBruggen’?

“Het is een programma van de Vlaamse overheid, opgestart tijdens deze legislatuur. Met OverBruggen willen we binnen een termijn van 10 jaar 250 bruggen in Vlaanderen onder handen nemen. Ongeveer de helft ervan zullen we renoveren, het andere deel gaan we helemaal vernieuwen. Renoveren betekent dat we bepaalde onderdelen herstellen of vernieuwen, maar dat de dragende structuur behouden blijft. Bij veel van onze bruggen in slechte toestand kan zo’n renovatie de levensduur behoorlijk optrekken, waardoor ze niet volledig vernieuwd moeten worden. Bij een vernieuwing breken we de brug volledig af en bouwen we een nieuwe. Dat doen we wanneer een brug te oud is, ze niet meer voldoet aan de huidige normen of wanneer de dragende structuur niet meer goed is.”

Is het dan zo slecht gesteld met onze bruggen?

“Veel van onze bruggen dateren uit de bouwpiek van de jaren 60 en 70. Door opeenvolgende besparingen is er een grote onderhoudsachterstand ontstaan. Veel bruggen verkeren daarom in een slechte toestand. Het ontwerp van veel bruggen is bovendien gedateerd. Ze voldoen niet meer aan de hedendaagse inzichten op vlak van veiligheid, afmetingen en modal split. Ze zijn vaak te smal, zonder volwaardige fiets- of voetpaden."

"Omdat de verouderde bruggen nu aan meer verkeer dan ooit worden blootgesteld, raakt het verouderingsproces in een stroomversnelling. Die gevaarlijke spiraal moeten we doorbreken. We willen vermijden dat veel bruggen onbruikbaar worden, want dat zou economisch een grote negatieve impact hebben. Samengevat: we willen de situatie ‘overbruggen’.”

Hoe pakt de Vlaamse overheid dit aan?

“We werken op twee sporen. Enerzijds investeert de Vlaamse Regering veel geld in de renovatie en vernieuwing van infrastructuur. Maar we komen er niet met enkel investeringen. We moeten ook onze werking grondig herbekijken. Daarom heeft het beleidsdomein MOW een assetmanagementprogramma ontwikkeld. Zo willen we vermijden dat we in de toekomst opnieuw een onderhoudsachterstand oplopen.”

Wat houdt assetmanagement in?

“Assetmanagement is een nieuwe manier om je fysieke assets, zoals bruggen, te beheren. De techniek leert ons om middelen in te zetten waar ze de meeste waarde creëren voor de eindgebruiker, de burger die de brug gebruikt. Het verplicht ons om verder te kijken dan alleen het technische ontwerp van een brug. We kijken naar de hele levenscyclus. Hoe kunnen we een brug zo bouwen dat die in de toekomst makkelijk te onderhouden is? Hoe ontwerpen we een brug waarop we later nog een fietspad kunnen aanleggen of geluidsschermen op kunnen bouwen? Ook maken we een prioriteitenlijst met bruggen die echt onmisbaar zijn. Het viaduct van Vilvoorde is er zo een. Dat soort bruggen zijn cruciale schakels in het wegennetwerk, dus dan moeten we preventiever optreden.”

Had de overheid dat niet veel eerder moeten doen?

“Assetmanagement is nog niet zo oud. Het bestaat nog maar 10 jaar. In 2020 zijn we met het beleidsdomein MOW op de kar gesprongen. Alle entiteiten werken mee aan dit veranderingstraject. Op 4 jaar tijd hebben we onze werking al op het niveau gebracht van andere internationale bedrijven en organisaties. We lopen dus zeker niet achter.”

OverBruggen is een titanenwerk, waar we als overheid alleen niet genoeg mensen voor hebben. Samenwerken met private partijen is noodzakelijk.”

Wat betekent dit concreet voor bruggen?

“De Vlaamse overheid moet als goede huisvader zijn infrastructuur beheren zodat ze in een goede staat worden achtergelaten voor de komende generaties. Voor de bruggen werken we op verschillende manieren. Er is om te beginnen de Lijst Prioritaire Kunstwerken. Dat is de lijst met bruggen die er het slechtst aan toe zijn. Die bruggen staan onder verhoogd toezicht en moeten we zo snel mogelijk renoveren of vernieuwen. Maar ook de andere bruggen in slechte toestand willen we renoveren of vernieuwen tegen 2030-2040. De renovaties betalen we met geld uit onze reguliere middelen, het geïntegreerd investeringsprogramma. Voor een aantal vernieuwingen gaan we twee publiek-private samenwerkingen of PPS’en aan, een partnerschap met een private aannemer.”

Wat zijn de voordelen van zo’n PPS?

“OverBruggen is een titanenwerk, waar we als overheid alleen niet genoeg mensen voor hebben. Samenwerken met private partijen is noodzakelijk om de uitdaging aan te gaan. In een PPS neemt de aannemer het ontwerp, de bouw, de financiering én het onderhoud van de bruggen voor 30 jaar op zich, een zogenaamde DBFM-constructie. Dat staat voor Design, Build, Finance en Maintain.”

“Voor de vernieuwing van 49 vaste bruggen werken we samen met één private partner. Dat heeft veel voordelen. Het is goedkoper en gaat sneller dan telkens van nul te beginnen. Voor veel bruggen kunnen we ons baseren op dezelfde principes en zo een gelijkaardig ontwerp uitwerken. Bepaalde onderdelen van de bruggen kunnen bovendien op voorhand en op grotere schaal gemaakt worden. En sommige tijdelijke constructies die nodig zijn tijdens de bouw kunnen we hergebruiken.”

Waar staan jullie nu?

“We maken vorderingen. Begin 2020 stonden er 41 bruggen op de Lijst Prioritaire Kunstwerken. Nu zijn dat er 37. Maar 4 bruggen minder dan 4 jaar geleden, hoor ik je denken. Maar weet dat er ondertussen wel 27 andere bruggen zijn bijgekomen. Dat wil dus zeggen dat we 31 bruggen hebben gerenoveerd en vernieuwd. Voor het eerst in het bestaan van de lijst wordt ze korter in plaats van langer. Al moeten we wel toegeven dat het aantal bruggen in slechte en zeer slechte toestand blijft aandikken. Daarom zal ook de volgende Vlaamse Regering meer middelen moeten kunnen inzetten. Niet alleen voor de noodzakelijke renovaties en vervangingen, maar ook extra middelen voor onderhoud. Alleen zo kunnen we de hele onderhoudsachterstand wegwerken en de spiraal van veroudering onder controle krijgen.”

“Daarnaast zijn er belangrijke vorderingen in de publiek-private samenwerkingen. Dit voorjaar valt de gunningsbeslissing voor de vernieuwing van 49 vaste bruggen in Vlaanderen. Tegelijk start De Vlaamse Waterweg nv de gunningsprocedure op voor een tweede grote opdracht, het vernieuwen van 17 beweegbare bruggen.”

Welke rol spelen lokale besturen in het verhaal?

“Bij elke renovatie en vernieuwing van een brug kijken we zoveel mogelijk naar de omgeving en de functies van die brug. Dat doen we met de lokale besturen en de vervoerregio’s. Samen stellen we ons de vraag wat er moet worden aangepast. Stel dat onder de huidige brug een weinig gebruikte lokale weg loopt. Dan kan het zijn dat het lokaal bestuur beslist om de lokale weg om te bouwen tot een fietsverbinding. In dat geval hoeft de brug niet zo groot te zijn, en passen we ons ontwerp aan. Of het kan ook andersom, dat we net meer ruimte moeten maken onder de brug voor bredere fietspaden. We kijken in elk project samen hoe we de bruggen zo goed mogelijk kunnen afstemmen op de omgeving. Alle nieuwe bruggen moeten toekomstbestendig zijn. Tegelijk moeten we de bruggen vervangen in een moeilijke context met rijdend verkeer en weinig beschikbare ruimte. Binnen een strak tijdskader en met beperkte middelen. Een lastige puzzel, die we alleen tot een goed resultaat kunnen brengen door samen te werken met de lokale besturen en de vervoerregio’s.”

Actuele info over OverBruggen vind je op vlaanderen.be/overbruggen.