Zelfs met een rol tape kan je gedrag veranderen

Verkeer, dat zijn wagens, fietsen, wegen, verkeersregels ... Maar verkeer is vooral interactie tussen mensen. Het is ons gedrag dat bepaalt of het veilig of onveilig wordt. Kan je dat gedrag ook beïnvloeden? En hoe? Dirkje Van der Ven, gedragsexperte en spreker op het Vlaams Congres Verkeersveiligheid, deelt haar inzichten.

Wie is Dirkje van der Ven?

Master Gedragsverandering aan Radboud Universiteit in Nijmegen

Oprichter adviesbureau Wavy: wavy.nl

Oprichter opleiding Gedragsland: gedragsland.nl

Zelfstandig spreker en adviseur op gebied van gedragsverandering

 

Hoe groot is de invloed van gedrag op verkeersveiligheid?

“Gedrag speelt een cruciale rol in het verkeer. Vaak rijden we op automatische piloot. Je vertrekt en voor je het weet, ben je thuis zonder bewust na te denken over elke handeling. Dat rationele deel van ons brein staat even uit als we op de weg zijn. De handelingen die we uitvoeren, verlopen geautomatiseerd. Om gedragsverandering in het verkeer te realiseren is het belangrijk om in te spelen op die automatische processen.”

Hoe kan je ons gedrag in het verkeer veranderen?

“Daarvoor moet je eerst goed begrijpen wat gedragsverandering inhoudt. De focus ligt nu nog te vaak op sensibilisering en educatie. Gedrag is niet alleen het resultaat van onze kennis en ervaring, maar er spelen allerlei factoren mee: infrastructuur, voertuigen, regelgeving, sociale normen … Structurele aanpassingen in infrastructuur en handhaving zijn dus minstens zo belangrijk om gedrag te veranderen als educatie en sensibilisering. Vaak ontbreekt een samenhang tussen die elementen.”

“Maar ook een heel simpele maatregel kan ons gedrag veranderen. Een rol tape bijvoorbeeld. Op een druk kruispunt in Nijmegen ontstonden heel vaak gevaarlijke situaties met fietsers. Er stonden zoveel fietsers te wachten voor het rood licht dat ze het hele fietspad blokkeerden. Met wat tape, lijnen en pijlen stuurden we de fietsers en brachten we orde in de chaos. Het bleek zo effectief dat de lijnen nu permanent geplaatst zijn. Zo simpel kan een gedragsmaatregel ook zijn.”

Het thema van het Vlaams Congres Verkeersveiligheid is ‘Elke Schakel Telt’. Hoe pas je dat toe op gedragsverandering?

“Gedragsverandering is niet een van de schakels, maar het resultaat van hoe alle schakels samenwerken: technologie, samenwerking, sensibilisering, educatie, data, handhaving én infrastructuur. Om mensen veilig doorheen het verkeer te doen bewegen, moeten we elke schakel slim verbinden. Tunnelvisie op één maatregel brengt niet genoeg verandering met zich mee. Samenwerking tussen al die elementen is enorm belangrijk. BOB is hier een heel goed voorbeeld van. Het is een communicatiecampagne, maar het is altijd gekoppeld aan extra controles en handhaving. Hier zie je een duidelijke combinatie van sensibilisering, regelgeving, handhaving en sociale normgeving met een krachtige gedragsinterventie als resultaat.”

Wat is belangrijk om gedragsverandering te doen slagen?

“Timing en de volgorde waarin je alle schakels inzet. Wil je bijvoorbeeld de handhaving rond een bepaald thema aanscherpen, zorg dan eerst voor maatschappelijk draagvlak. Bijvoorbeeld met communicatie rond bewustwording. Daarna kan je het beleid aanpassen, gevolgd door infrastructurele ingrepen die het beleid ondersteunen. Wanneer het beleid genormaliseerd is, verscherp je de handhaving. Die volgorde is heel belangrijk. Het zorgt ervoor dat mensen de maatregel beter aanvaarden en dat de maatregel effectiever is.”

Tot slot, wat kunnen lokale besturen doen?

“Breng bij het volgende verkeersveiligheidsvraagstuk alle schakels samen aan één tafel om een duidelijk plan van aanpak te maken. Communicatie, mobiliteit, handhaving ... Zo kan je samen bekijken hoe je gedrag kan beïnvloeden en welke maatregelen belangrijk zijn. Verkeersveiligheid vraagt een systematische aanpak over verschillende domeinen heen.”