Naar schonere stedelijke lucht vanaf 2025

Vanaf 2025 zetten we grote stappen naar emissievrije stadslogistiek in de centrumsteden. Om die stappen voor te bereiden, werkt de Vlaamse overheid aan een uniforme regelgeving. Jasper Van den Berghen, beleidsmedewerker bij het Departement Mobiliteit en Openbare Werken, legt uit hoever we staan.

Waarom willen jullie alle uitlaatgassen van vrachtvervoer weren uit centrumsteden?

“Stedelijke logistiek is onmisbaar in ons dagelijks leven. Denk maar aan het rondbrengen van pakjes met bestelwagens, leveringen voor winkels, transport voor de bouw en het ophalen van afval. Al die logistiek samen is goed voor 10 tot 20 procent van de voertuigkilometers in onze stadskernen. Maar ze staat in voor ruim een kwart van de CO2-uitstoot en zelfs voor 30 tot 50 procent van de uitstoot van andere emissies als stikstofoxide en fijnstof. Stedelijke logistiek draagt dus disproportioneel veel bij aan vervuiling.”

“We willen het vrachtvervoer natuurlijk niet volledig uit steden verbannen. De Vlaamse overheid wil vanaf 2025 wel werk maken van meer duurzame stedelijke logistiek en het voorgoed weren van vervuilende vracht- en bestelwagens uit de stad. Dat doen we met zero-emissiezones voor stadslogistiek, ZES.”

Al dat werk moet uiteindelijk uitmonden in een kaderovereenkomst tussen lokale besturen en de logistieke sector.

Hoe werkt de Vlaamse overheid aan dat doel?

“In 2019 nam de Vlaamse Regering emissievrije stedelijke distributie als doel op in het Vlaamse regeerakkoord. Het is ook een doel in het Vlaams Energie- en klimaatplan 2021-2030 en het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030. In juli 2021 werd het project ‘Emissievrije stedelijke distributie’ opgestart. We werken in drie grote stappen. We zijn begonnen met een voorbereidend onderzoek. Nu organiseren we een stakeholdertraject met andere overheden, lokale besturen en bedrijven uit de logistieke sector. Binnenkort gaan er pilootprojecten in verschillende Vlaamse steden van start. Al dat werk moet uiteindelijk uitmonden in een kaderovereenkomst tussen lokale besturen en de logistieke sector.”

Hoe ver staan jullie al?

“De voorbereidende studie is bijna klaar. We onderzochten hoe de logistiek in centrumsteden Leuven, Antwerpen en Kortrijk emissievrij kan worden. Eerst keken we hoe de logistiek er vandaag uitziet. Welke voertuigen rijden er? Naar welke bestemmingen? En hoeveel ritten maken ze? Daarna stelden we ons de vraag wat er nog moet gebeuren om die distributie emissievrij te maken. Zo kregen we een beeld van de impact op het logistieke wagenpark, de nood aan laadinfrastructuur en het kostenplaatje. Ook werd duidelijk hoe een ZES bijdraagt aan een betere luchtkwaliteit.”

“Met de resultaten stelden we vier ambitieniveaus op. Dat zijn verschillende scenario’s om emissievrije stedelijke distributie te realiseren. Ze geven aan welke voertuigen wanneer emissievrij de zone moeten betreden, hoe groot een ZES best is en hoe we zo’n zone handhaven. Maar ook welke flankerende maatregelen nodig zijn om de steden en logistieke sector te helpen. Denk maar aan subsidies en premies voor elektrische voertuigen of cargobikes. De ambitieniveaus stelden we voor aan stakeholders. Nu werken we samen met hen een kaderovereenkomst uit."

Wat waren de resultaten van de studie?

“De belangrijkste bevinding is dat we niet moeten wachten met emissievrije stedelijke logistiek. Er zijn al voldoende elektrische bestel- en vrachtwagens op de markt en dat aanbod neemt alleen maar toe. Ook worden die elektrische voertuigen steeds meer financieel voordelig voor de gebruikers. Elektriciteit is bijvoorbeeld goedkoper dan brandstof."

“Voor sommige sectoren is het een grotere uitdaging om hun wagenpark emissievrij te maken dan voor andere. De bouwsector is daar een voorbeeld van. Grote machines zoals laadkranen zijn natuurlijk niet zo makkelijk te vervangen door elektrische exemplaren. Voor kleine bestelwagens is dat veel gemakkelijker. In de bouwsector leggen voertuigen ook relatief weinig kilometers af in de stad. Hoe minder kilometers, hoe langer het duurt om de investering van een elektrisch voertuig terug te verdienen.”

“We leerden veel over de ideale omvang van een ZES. Een zone langs een aantal assen of straten is bijvoorbeeld geen goed idee. Dat creëert ongelijke concurrentie tussen ondernemingen die zich in de ZES bevinden en die er net buiten vallen. Een ZES heeft best de grootte van een middeleeuwse kern, het echte centrum dus.”

De belangrijkste bevinding is dat we niet moeten wachten met emissievrije stedelijke logistiek. Er zijn al voldoende elektrische bestel- en vrachtwagens op de markt en dat aanbod neemt alleen maar toe.

Hoe gaan jullie verder met deze resultaten?

“Momenteel zitten we samen met de andere overheden, de steden en de logistieke sector aan tafel om een kaderovereenkomst op te stellen. We willen komen tot één document dat iedereen kan ondertekenen. Het moet bestaan uit heldere doelstellingen, een coherente visie op hoe we die doelstellingen bereiken met het flankerend beleid dat nodig is. Alleen zo komen we tot duidelijke regelgeving die voor iedereen haalbaar is.”

“We proberen om minstens alle centrumsteden mee te krijgen. Natuurlijk zijn ook alle andere lokale besturen meer dan welkom om de kaderovereenkomst te ondertekenen. Hoe meer besturen mee op de kar springen, hoe beter. Maar iedereen kan uiteraard zelf bepalen of ze werk willen maken van emissievrije stedelijke distributie.”

LEZ Een lage-emissiezone (LEZ) is een zone in een stad waar de meest vervuilende vervoermiddelen van zowel vracht- als personenvervoer verboden zijn. Het gaat vooral om dieselwagens en oude benzinewagens. In Vlaanderen is er een LEZ in Antwerpen en Gent. Meer info over een LEZ vind je op vlaanderen.be/lage-emissiezones-lez.

ZES Een zero-emissiezone voor stadslogistiek (ZES) is een gebied rond het stadscentrum waar alleen uitstootvrije bestelbussen en vrachtwagens mogen rijden. Zero-emissiezones voor stadslogistiek gelden dus voor vrachtverkeer, niet voor personenwagens. Meer info over ZES vind je op www.vlaanderen.be/zes.